Hoogwater te Lobith
2024-11-05 11:11:00
Honderd jaar geleden stond het ook bij Lobith onder water. Een bericht op 8 november 1924 in de Zuid-Willemsvaart meldt:
"Te Lobith was Donderdag de 's Gravenwaard en de Ossenwaard overstroomd. Verschillende huizen in deze uitgestrekte polders staan midden in het water en vele akkers, welke vorige jaren droog bleven, loopen nu onder. Het water steeg nog steeds."
Op het Gelders Eiland zijn delen heel vaak overstroomd geweest. Bij hoogwater moesten de mensen een goed heenkomen vinden. Ook voor het vee. En als het water gezakt was, werd weer flink aangepakt om alles te herstellen.
In 2026 willen we met het jaarthema Hoogwater hier veel aandacht aan besteden. Zin om in de werkgroep mee te helpen voorbereiden? Meld het bij de secretaris. >>
Foto Eltenseweg Hoogwater november 1924. Fotograaf Adrie Kooy.
Foto uit het archief van Ton Smeenk. Met dank.
Meer informatie
Welkom bij Heemkundekring Rijnwaarden
De Heemkundekring Rijnwaarden is actief met de geschiedenis van het Gelders Eiland in de ruimste zin van het woord. We houden een historisch en genealogisch archief bij van de zes dorpen Aerdt, Herwen, Lobith, Pannerden, Tolkamer en Spijk. Onze leden helpen elkaar bij het uitdiepen van onderwerpen die het verleden van dit gebied raken. We organiseren activiteiten en zetten ons in voor het behoud van cultureel erfgoed.
Laatste nieuws
Over ons
De Heemkundekring Rijnwaarden, actief sinds 1991, richt zich op de geschiedenis van het Gelders Eiland: historisch onderzoek, genealogie, archeologie en cultureel erfgoed. We zetten ons in voor monumentenbehoud.
Ons archief in het Dijkmagazijn in Aerdt bevat materiaal van de zes dorpen: Spijk, Tolkamer, Lobith, Herwen, Aerdt en Pannerden. Dit archief wordt voortdurend uitgebreid met nieuw beeld- en tekstmateriaal.
Per kwartaal verschijnt ons blad ‘De Waordsman’ met artikelen over de lokale geschiedenis. Een digitale nieuwsbrief informeert leden over nieuwtjes en activiteiten.
We organiseren bijeenkomsten in verschillende dorpen en zijn aanwezig bij culturele en toeristische evenementen.
Laatste nieuws
Van horror naar uitdagingen
2024-10-18 09:24:00
In De Cluse in Herwen genoten vrijdag 11 oktober jl. 43 luisteraars van het verhaal van landschapshistoricus Ferdinand van Hemmen. Voorzitter Hein Janssens heette de bezoekers welkom en introduceerde de spreker.
Ferdinand sleepte ons mee in het verhaal van macht en geld rondom de rijntakken. Het gebied waarin we wonen is meermaals benut in politiek van 'verdeel en heers'. Konden wij ons het rivierenlandschap voorstellen zonder dijken?
Hij vertelde hoe Drusus en Julius Ceasar al met de loop van de Rijn in de weer waren. Hoe konden ze expedities uitvoeren naar het achterland of juist de grens goed bewaken en verleggen? Met dijken of dammen werd de loop van de Rijn verplaatst.
Toen al was er omgang met de leefomgeving die verkeerd uitpakte. Door roofbouw ontstonden ongewenste verplaatsingen van de rivieren, waardoor het omringende land regelmatig onderliep. De mensen voerden regelmatig strijd tegen het water.
Machthebbers zagen een geldkraan in de tolheffingen op strategische (splitsing)punten. Of ze benutte nieuwe versterkingen van splitsingen voor het onder controle houden van vijandelijke invallen.
In de 18e eeuw dwong Frederik de Grote, koning van Pruisen, de Nederlanden om de dijk bij Herwen te maken. Dit nadat door een dijkdoorbraak het dorp Herwen was weggespoeld en er vaker overstromingen kwamen. Partijen bleven echter kibbelen en pas nadat in 1770 de Betuwe en De Liemers opnieuw onderwater kwamen te staan werd er echt gepraat. In de Conventie van 1771 staan afspraken hoe de rivieren te bedwingen. Met de bouw van de Pannerdensedijk wordt de opmars van de Waal gestopt. Daarmee wordt het veilig in de Liemers, maar ook in het westen van Nederland. Want zo kon het Rijnwater veilig worden verdeeld over de Delta. Zie het onstaan van de 'kraan'.
Toegelicht werd hoe de Kraan van Nederland onderdeel werd van de Hollandse Waterlinie en de IJssellinie. Telkens weer bleken er lekkages voor te komen. De wielen in het landschap zijn daarvan littekens.
Na de 19e eeuw wordt het warmer. "Liever de Liemers nat, dan Holland in last", was daarop de reactie. Dijkverzwaring en bouw van dijken en kribben zijn oplossingen. Maar is dat genoeg voor in de toekomst?
Er liggen nieuwe uitdagingen door de klimaatveranderingen. De vraagstukken zijn nu anders. Zo klinkt het binnendijks land steeds meer in. Tegelijkertijd stijgt allengs de zeewaterspiegel. Er is steeds vaker wateroverlast door overvloedige hoosbuien, ook merkbaar voor huishoudens.
Ferdinand schetste een paar lijnen, waarbij samenwerking tussen partners in Nederland én op Europees niveau van belang is. Zeg maar toewerken naar een Europees Deltaplan. Daarbij de lessen uit het verleden gebruiken voor oplossingen in de toekomst.
De redactie van De Waordsman schrijft een weergave van het boeiende verhaal in een artikel. Meer informatie
Ferdinand sleepte ons mee in het verhaal van macht en geld rondom de rijntakken. Het gebied waarin we wonen is meermaals benut in politiek van 'verdeel en heers'. Konden wij ons het rivierenlandschap voorstellen zonder dijken?
Hij vertelde hoe Drusus en Julius Ceasar al met de loop van de Rijn in de weer waren. Hoe konden ze expedities uitvoeren naar het achterland of juist de grens goed bewaken en verleggen? Met dijken of dammen werd de loop van de Rijn verplaatst.
Toen al was er omgang met de leefomgeving die verkeerd uitpakte. Door roofbouw ontstonden ongewenste verplaatsingen van de rivieren, waardoor het omringende land regelmatig onderliep. De mensen voerden regelmatig strijd tegen het water.
Machthebbers zagen een geldkraan in de tolheffingen op strategische (splitsing)punten. Of ze benutte nieuwe versterkingen van splitsingen voor het onder controle houden van vijandelijke invallen.
In de 18e eeuw dwong Frederik de Grote, koning van Pruisen, de Nederlanden om de dijk bij Herwen te maken. Dit nadat door een dijkdoorbraak het dorp Herwen was weggespoeld en er vaker overstromingen kwamen. Partijen bleven echter kibbelen en pas nadat in 1770 de Betuwe en De Liemers opnieuw onderwater kwamen te staan werd er echt gepraat. In de Conventie van 1771 staan afspraken hoe de rivieren te bedwingen. Met de bouw van de Pannerdensedijk wordt de opmars van de Waal gestopt. Daarmee wordt het veilig in de Liemers, maar ook in het westen van Nederland. Want zo kon het Rijnwater veilig worden verdeeld over de Delta. Zie het onstaan van de 'kraan'.
Toegelicht werd hoe de Kraan van Nederland onderdeel werd van de Hollandse Waterlinie en de IJssellinie. Telkens weer bleken er lekkages voor te komen. De wielen in het landschap zijn daarvan littekens.
Na de 19e eeuw wordt het warmer. "Liever de Liemers nat, dan Holland in last", was daarop de reactie. Dijkverzwaring en bouw van dijken en kribben zijn oplossingen. Maar is dat genoeg voor in de toekomst?
Er liggen nieuwe uitdagingen door de klimaatveranderingen. De vraagstukken zijn nu anders. Zo klinkt het binnendijks land steeds meer in. Tegelijkertijd stijgt allengs de zeewaterspiegel. Er is steeds vaker wateroverlast door overvloedige hoosbuien, ook merkbaar voor huishoudens.
Ferdinand schetste een paar lijnen, waarbij samenwerking tussen partners in Nederland én op Europees niveau van belang is. Zeg maar toewerken naar een Europees Deltaplan. Daarbij de lessen uit het verleden gebruiken voor oplossingen in de toekomst.
De redactie van De Waordsman schrijft een weergave van het boeiende verhaal in een artikel. Meer informatie
Lezing: De horrorcrisis rond de Kraan van Nederland
2024-09-18 11:15:00
Op vrijdag 11 oktober a.s. is er in het Dorpshuis te Herwen een lezing door Ferdinand van Hemmen.
De horrorcrisis rond de Kraan van Nederland. Over een crisis die het land aan de rand van de afgrond bracht. Wat we hiervan kunnen leren in een tijd van nieuwe uitdaging.
Al vele eeuwen is het splitsingspunt van Neder-Rijn en Waal een magneet voor menselijke activiteit. Hier kon je spelen met de waterverdeling tussen de Rijntakken voor beheersing van de delta, kon je als landsheer slapend rijk worden dankzij tolheffing. Het splitsingspunt was de gedroomde plek om macht en fortuin te verwerven. Om hiervan optimaal te kunnen profiteren werd het aangepast zodat het kon worden gebruikt als werktuig – een kraan – in het streven naar invloed en rijkdom. Op den duur werd die kraan ook van grote betekenis voor de hoogwaterveiligheid.
Zo’n tweeënhalve eeuw geleden ontstond op en bij het Gelders Eiland de Kraan van Nederland. Een beslissende rol speelde daarbij Frederik de Grote, de koning van Pruisen. De koning zette de Nederlandse gewesten zo onder druk dat in 1771 een waterverdrag tot stand kwam. Net op tijd om de Liemers en het westen van ons land voor de ondergang te behoeden. De afspraken uit dat verdrag zijn nog steeds springlevend omdat ze onmisbaar zijn gebleven voor de bescherming van het land tegen overstromingen.
Landschapshistoricus Ferdinand van Hemmen neemt ons op vrijdag 11 oktober mee in de horrorachtige crisis rond de Kraan van Nederland en haar bewogen voorgeschiedenis. Hij vraagt zich daarbij af welke lessen daaruit zijn getrokken. De spreker geeft ook een doorkijkje naar de toekomst. Want de Kraan is nooit af. Er volgen beslist nog meer aanpassingen in een tijd dat rivieren en klimaat ons en onze Europese buren meer en meer uitdagen.
Misschien hebben we weer een soort Frederik de Grote nodig die ons ditmaal aanspoort om met nieuwe partners oplossingen te zoeken om duurzaam te kunnen leven in de Liemers en elders in de Nederlandse delta.
Wees welkom op de lezing
Door: Landschapshistoricus Ferdinand van Hemmen
Datum: vrijdag 11 oktober 2024
Tijd: 20.00 uur. Inloop vanaf 19.30 uur.
Locatie: Dorpshuis De Cluse, Martinusweg 29 te Herwen
Gratis voor leden. Voor niet-leden € 4,00
Dijkmagazijn
Adres & Openingstijden
Aardtsedijk 49
6913 KG Aerdt
Iedere dinsdag van 19:00 tot 21.30
Te doen, te zien en te vinden
Afbeeldingen, kaarten, boeken, bidprentjes en nog heel veel meer. Je wordt verwelkomd door een van de dijkwachten
Bekijk
Sponsors
