"Het Tolhvis, 1649" in Gezondheidscentrum Geuzenwaard Lobith
Aanzicht van de verdwenen burcht ‘Het Tolhuys’ met rechts de contour van de Dikke Toren. Fotoafbeelding (1,92x1,08 m) hangt nu in het Gezondheidscentrum Geuzenwaard. Het is een foto, gemaakt en vergroot door Hans Keuls (begin jaren ‘60), van een ets (126 x 262 mm) van Claes Jansz. Visscher (1649). Prenten ervan werden gedrukt en uitgegeven door J. Bleau, onder de titel ‘Het Tolhvis, 1649’; een origineel is o.a. te vinden in het Gelders Archief (nr. 1551-1894).
Het Tolhuys zelf werd gebouwd in de 14e eeuw door Graaf Reinald I van Gelre. Het diende op de eerste plaats als ‘administratiekantoor’ voor tolheffing voor de passerende schepen op de Rijn, die toen nog vanaf Tolkamer via de huidige Geuzenwaard richting Elten en Oud-Zevenaar liep. Op de splitsing van Rijn en Waal heeft Het Tolhuys als hertogelijke burcht een belangrijke rol gespeeld in de Gelderse en Kleefse geschiedenis, ook militair-strategisch. Met het verzanden van de Rijn en niet meer op het splitsingspunt met de Waal raakt Het Tolhuys vanaf begin 18e eeuw in verval. Archeologische muurresten en het nog wel overeind staande Schipperspoortje (aan de Dorpsdijk) zijn de enige tastbare herinneringen aan deze roemrijke burcht, die ooit stond op het huidige terrein van de R.K kerk en het kerkhof.
De uitvergrote foto (met afsnijdingen van het origineel aan de zijkanten) werd begin jaren zestig gemaakt, bewerkt en ingelijst door de Westervoortse fotograaf Hans Keuls in opdracht van cafébaas Wim Mulder. Hij had hem in de jaren zestig besteld voor aan de muur in zijn café ‘Het Tolhuis’ in de Hoofdstraat in Tolkamer (nu modezaak ‘Kaatje’). In 1973 schonk hij de ingelijste foto aan de carnavalsvereniging ‘Het Olde Tollus’ toen zijn zaak slijterij werd. Na twee- of driemaal gebruikt te zijn als carnavalsversiering is onduidelijk wat er met de lijst gebeurd is. Tot voor enkele jaren, toen Marciano Beijkirch en Heleen Feijen hem aantroffen op de zolder van hun net gekochte huis. Zij stelden de ingelijste uitvergrote foto ter beschikking aan de Heemkundekring Rijnwaarden, die hem, weliswaar beschadigd, in juni 2022 een prominente plaats konden geven op de tentoonstelling ‘Passage du Rhin, Lobith 1672’. Na een opknapbeurt door vrijwilligers van de ‘Hobbyclub Lobith’ in 2025 kreeg de lijst een nieuwe vaste plek in de hal van het Gezondheidscentrum Geuzenwaard, direct tegenover het terrein waar ooit Het Tolhuys stond.
Bron: persoonlijke mededelingen Wim Mulder en Maria Snip (maart 2025).
Meer informatie
